Tên di sản : Đền thờ khai quốc công thần Lê Trương Lôi và Lê Trương Chiến
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : Số 2337/QĐ-UBND
Giới thiệu
Đền thờ Lê Văn Xuyên, “Đại Nam hiển linh” là một di tích lưu niệm danh nhân sự kiện thời kì đầu xây dựng Cố cung Huế thế kỉ XIX.
Đền thờ được xây dưng tại quê nhà, trải qua biến thiên lịch sử, di tích hiện nay là công trình có quy mô vừa.
Di tích đền thờ hai vị khai quốc họ Lê Trương được xây dựng từ lâu đời trên khu đất cổ của dòng họ Lê Trương, thuộc thửa đất số 388 với diện tích tổng thể là 8600m2, diện tích xây dựng là 85m2 (sân và đền), diện tích bảo vệ bất khả xâm phạm là 600m2 thuộc thửa số 388 (dài 30m, rộng 20m).
Kết cấu kiến trúc:
Đền xây dựng vào giữa thửa đất, mặt trước hướng đông lệch Nam 200, lưng dựa hướng tây lệch Bắc 200. Gồm một ngôi nhà 3 gian, do cơn bão số 6 năm 1989 làm tốc ngói mái, hiện nay lợp cọ (kè).
Gian thứ nhất dài 2,15m, gian giữa dài 2,55m, gian thứ ba dài 2,15m. Hai chái vầy mỗi bên 1 mái, tạo thành ngôi nhà 4 mái cho cân đối và vững chãi.
Chiều rộng cột hiên trước đến cột quân la 1,1m, cột quân đến cột cái là 1,07m, cột cái đến cột cái là 1,42m.
Tổng thể chiều rộng nhà là 5,6m.
Nhà gồm 5 hàng cột (trốn hiên trước cho mái nhà cao lên). Kiến trúc vì kèo theo kiểu kè sau, bẫy trước, dưới kẻ bẩy trên vì kèo kép gỗ bán lá.
Hai vì hồi có cột cái. Hai vì giữa trốn cột cái, dùng quá giang dưới, trụ, câu đầu.
Cột tròn xà vương, rui mè gỗ.
Cột quân cao 2,45m, đường kính 0,25m.
Cột cái cao 3,15m, đường kính 0,28m.
Cột hiên sau cao 1,8m.
Xung quanh dừng vách cách dừng bán có ống đố bằng gỗ. Đặc biệt ở ngôi đền còn đôi câu đầu có chạm khắc chữ, bên hữu ở dưới câu đầu có dòng chữ: “Tọa hơi hướng ty vạn niên”, bên tả đề: “Cường…vạn ư trọng đông.”
Sân lát gạch dài 8,5m, rộng 5,5m.
Sân đất dài 12m, rộng 7m, giữa sân lát gạch và sân đất có bức bình phong.
Đồ thờ trong di tích và bài trí đồ thờ:
Sập tiền (phía trước) dài 1,18m, rộng 0,6m, cao 1,92m. Sập chính dài 1,64m; rộng 0,9m; cao 0,9m.
Chính gian giữa có 2 long ngai giao ỷ thần vị hai vị Lê Trương Lôi, Lê Trương Chiến, hai bình hương, hòm đựng sắc phong cho hai vị niên đại thời Lê Cảnh Hưng, đài lớn, đài nhỏ, đài vừa, mâm bồng tròn có kích thước như sau: 30cm, đường kính 45cm. Đặt tại đền có mâm bồng hình bầu dục, chỗ rộng nhất 85cm, chỗ hẹp 60cm, cao 27cm (có thể bày con lợn vài chục cân) có hình dáng đẹp, sơn son thếp vàng, dáng cổ.
Quá trình hình thành, tôn tạo di tích:
Di tích được xây dựng ngay sau khi hai ông mất đồng thời ở 2 khu vực. Khu vực đền lớn của làng xã gồm nhiều ngôi (đến nay không còn nữa) hiện còn lưu giữ một bản khắc gỗ sơn son thếp vàng. Nội dung ca ngợi công đức của cụ đối với dân với nước.
Khi thôn Quan Nội xây dựng đình cũng tôn hai vị Lê Trương Lôi, Lê Trương Chiến làm thần của làng và tôn thờ ở đình.
Con cháu dòng họ Lê Trương cũng lập đền thờ sau khi hai ông mất. Đến năm 1759, dịch chuyển vị trí sửa chữa ngôi tiền đường (nay không còn). Năm 1957, hậu cũng được sửa lại và giữ nguyên hình dáng cho đến nay.
hôn Xuân Hòa, xã Hải Hòa (xưa là thôn Công Phú, xã Phù Sa, tổng Liên Trì phố Còng, huyện lỵ, huyện Tĩnh Gia) trên một khu đất cát bằng phẳng có thể đẹp “địa linh” có vẻ thanh long, hữu bạch hổ, có án tiền, hậu chẩm, thế vĩnh cửu.
Hiện nay, đền được xây dựng trên thửa đất số: 337 với diện tích: 1184m2, theo hướng Đông – Nam.
Phía Đông giáp thửa đất số 138 đất màu, diện tích 848m2.
Phía Tây giáp thửa đất số 336, đất màu diện tích 1226m2.
Phía Tây giáp thửa đất số 348 đất màu diện tích 2480m2.
Phía Bắc giáp thửa đất số 329 đất thổ cư diện tích 1232m2.
Đền là công trình kiến trúc thế kỉ XII được triều đình thời Thiệu Trị (1842 – 1847) cho xây dựng nơi thờ.
Là công trình kiến trúc 5 gian. Sau đến thời Bảo Đại, đầu thế kỉ XX, sửa chữa rút xuống còn 3 gian và xây dựng thêm phần chui vồ phía sau, tạo thành kiến trúc kiểu chữ Đinh.
Bài trí đồ thờ:
Gian giữa và chính tẩm thờ vị tiền tổ Lê Văn Xuyên, Đại Nam hiển linh, tự Lê Quý Công – Thụy Đoan Trực. Hai bên có câu đối ca ngợi công đức của cụ Lê Văn Xuyên.
Đồ thờ gồm khám thờ, trong khám có long ngai, giao ỷ, thần vị, bình hương ống, các đồ tế tự: Đài lớn, đài nhỏ, chân nến, lọ hoa, lọ hương, mâm bồng, khay mịch,…
Đặc biệt là thần vị do vua Thiệu Trị tặng đề: “Đại Nam hiển linh…cùng thanh kiếm thờ, trống thờ, 12 đạo sắc chiếu chỉ”.
Hai gian bên một bên thờ gia tiên và hậu thế, một bên thờ bà tổ cô nhà.